ekvator ginesi ne demek?

Ekvator Ginesi ya da resmî adıyla Ekvator Ginesi Cumhuriyeti, Afrika kıtasında Atlantik Okyanusu kıyısında bulunan bir ülke. Sahraaltı Afrikasında yer alan ülke, kıtanın en küçük ülkelerinden biridir. Ülke anakara ve adalar olmak üzere iki ayrı bölümden oluşmaktadır. Ülkenin Mbini olarak adlandırılan anakarası kuzeyde Kamerun, güneyde ve doğuda Gabon ile komşu konumdayken, batıda Atlas Okyanusu bulunmaktadır. Anakaranın güneybatısında Gabon açıklarında bulunan Annobón adası Ekvator çizgisinin 156 km güneyinde yer alırken, ülkenin başkenti Malabo'nun da bulunduğu Bioko adası anakaranın kuzeybatısında Kamerun açıklarında yer almaktadır. Kıyıya yakın bölgelerde bulunan Corisco, Elobey Grande ve Elobey Chico adaları da ülkeye aittir. Atlas Okyanusu üzerinde bulunan São Tomé ve Príncipe ile de ülkenin deniz sınırı mevcuttur.

Ülke ismi

Ülke Ekvator'a yakın bir konumda bulunmaktadır. Ülkenin isminde bulunan Gine bir Tuareg kelimesi olan aginaw sözcüğünden gelmekte olup, sözcük siyahi anlamına gelmektedir. Bu kelimeden yola çıkarak ülke ismi Ekvator'da siyahilerin yaşadığı ülke anlamında kullanılmaktadır.¹

Coğrafya

Afrika kıtasının en küçük ülkelerinden biri olarak ülke 28.051 km²'lik bir alana yayılmış durumdadır. Bu alanlardan 26.000 km²'si anakarayı oluştururken, geri kalan yüzölçümü adaları kapsamaktadır. Adalar içerisinde de Bioko 2017 km² ile en büyük ada konumundadır. Mbini anakara kıyıdan başlayarak iç kesimlerde 1.200 m'ye kadar çıkan yükseltilere ulaşmaktadır.

Ülkenin 296 km'lik bir kıyı şeridi mevcut olup, diğer ülkelerle olan kara sınırının toplamı, 350 km'si Gabon, 189 km'si de Kamerun ile olmak üzere 539 km'dir.²

İklim

Ülkeye bağlı adalarda tropikal yağmur ormanları iklimi hakim olup, yağmurun en fazla yağdığı dönem Ekim ayıdır. Anakara üzerinde ise çoğu zaman kuru, kapalı ve rüzgarlı bir hava hakimdir.

Adalarda var olan yağmur ormanları goril, şempanze, leopar ve orman filleri gibi birçok vahşi hayvana ev sahipliği yapmaktadır. Anakara kıyı kesiminde bataklıklar ve sık ormanlar görülmekte olup, adalarda ve özellikle de Bioko adasında var olan ormanlık alanlar tarım alanlarına dönüştürülerek tarım yapılmaktadır.³

Nüfus

Ekvator Ginesi, Afrika kıtası üzerinde bulunan ülkeler içerisinde bir etnik grubun genel nüfus içerisinde çoğunluğu bu kadar yüksek oranda oluşturduğu nadir ülkelerden bir tanesidir. Ülke içerisinde Fang etnik grubu %85,7 ile nüfusun dörtte üçünden daha fazla bir bölümünü oluşturmaktadır. Fanglar'dan sonra en kalabalık topluluğu Bubiler oluşturmaktadır. Bioko adasında, dağlık iç kesimlerinde çoğu kolay ulaşılamayan köylerde yaşayan Bantu grubuna dahil Bubiler, ülke nüfusunun %6,5 'ini meydana getirmektedir. Günümüzde bu bölgelerde de Fangların ağırlığının hissedilmesi ile oranları gün geçtikçe düşen Bubiler, bir dönem ülkenin %20'sini oluşturmaktaydı. Özellikle ülkeyi diktatör bir rejim ile yöneten Francisco Macías Nguemas döneminde Bubiler, etnik kimliklerinden dolayı yaşadıkları sıkıntılar nedeniyle başka ülkelere göç etmişlerdir.⁴

Ülkenin toplam nüfusu hakkında net bir bilgi mevcut değildir. Ülkenin hükûmeti resmi sitelerinde nüfusu 1.622.000 kişi (2010 verileri) olarak açıklarken⁵, Dünya Bankası 720.000 kişi (2011 verileri)⁶, Almanya Dışişleri Bakanlığı resmi internet sitesi 693.000 kişi (2010 verileri) ve CIA The World Factbook sitesi ise 1,679,172 kişi (Temmuz 2022 tahmini verileri)⁷ olarak açıklamıştır.

Ekvator Ginesi genç bir nüfusa sahip olup, 2020 tahmini verilerine göre %58,67'si 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %3,92'si 65 yaş ve üzerindedir.⁸

0-14 yaş: %38.73 (erkek 164,417/kadın 159,400)
15-24 yaş: %19.94 (erkek 84,820/kadın 81,880)
25-54 yaş: %32.72 (erkek 137,632/kadın 135,973)
55-64 yaş: %4.69 (erkek 17,252/kadın 22,006)
65 yaş ve üzeri: %3.92 (erkek 13,464/kadın 19,334)

Şehirde yaşayanların oranı 2022 verilerine göre %74 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre %3,50 düzeyindedir.⁹

Din

İspanya'nın ülkede sömürge döneminden sonra bıraktığı özelliklerinden bir tanesi de dini olmuştur. Ekvator Ginesi halkının %87'si katolik hristiyan inancına mensuptur. Nüfusun %5'i protestan hristiyan iken, ülkede 1.000 civarında Yehova'nın Şahitleri 'ne inanan bir grup vardır. Yerel dinlere inananların oranı hemen hemen yok denecek kadar az bir konumdadır.

Dil

Ekvator Ginesi, tam bağımsız bir devlet statüsü konumunda olmayan Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti ile birlikte Afrika kıtasında resmi dili İspanyolca olan iki ülkeden bir tanesidir. Ülkenin çoğunluğu tarafından bu dil konuşulmasa da, ülkede eğitimler İspanyolca olarak verilmektedir.

Ülke içerisinde nüfusun %80'i Bantu grubuna dahil Fang dilini konuşuyor olsa da, ülkenin anayasada da belirtildiği gibi resmi dili İspanyolca (Ekvator Gine İspanyolcası) ve Fransızca olarak belirlenmiştir. Ülke 2006 yılından bu yana Portekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu içerisinde gözlemci statüsüne sahiptir. Bu durumdan dolayı ve ayrıca ülkesinin bu topluluğa tam üye olabilmesi adına 2010 yılında Ekvator Ginesi devlet başkanı Portekizce dilini de ülkesinin resmi dillerinden bir tanesi olarak görmek istediğini açıklamış ancak 2012 yılına kadar konu ile ilgili ciddi adımlar atılmamıştır. Ülke bu yönde atımlar atmamasına rağmen 2012 yılında topluluğa tam üye olabilmek için başvuruda bulunmuş, ancak Portekizcenin resmi dil olmaması ve insan hakları ile demokraside ilerlemeler kaydedilemediği için üyelik başvurusu kabul edilmemiştir.¹⁰ Ülkede resmi dillerin yanı sıra 14 farklı yerel dil konuşulmaktadır.

Ülke 1997 yılında bu yana Frankofon Devletler Topluluğu üyesi konumundadır.

Eğitim

Ülke eğitim sisteminde devletin neredeyse yok denecek kadar az katkısı bulunmaktadır. Devlet okullarının olmadığı Ekvator Ginesi'nde misyoner dini okullar ile İspanyol özel okullar mevcuttur. Geçtiğimiz dönemlerde içerisinde İspanya ve Fransa kültür merkezlerinin de bulunduğu ülkenin ilk üniversitesi başkent Malabo'da açılmıştır. Anakara şehirlerinde Bata'da da ayrıca İspanya kültür merkezi mevcuttur.

Ülke genelinde UNESCO verilerine göre okuma yazma oranı %93 dolaylarındadır. Bu oran Sahraaltı Afrika bölgesinde yer alan ülkeler içerisinde en yüksek oranı teşkil etmektedir.¹¹

Tarih

Bugün Ekvator Ginesi olan ülke toprakları ilk olarak 16. yüzyıl başlarında Portekiz tarafından Fernando Póo ismi ile elde edilmiştir. 1778 yılında Portekiz bölgeden İspanya lehine çekilerek, İspanya'nın Sahraaltı Afrika'sındaki tek sömürge ve koloni sisteminin kurulmasının önünü açmıştır. İspanya her ne kadar 19. yüzyılda Bioko adasında Plantasyon kursa da, bölgenin kolonileşmesine ve sömürge sisteminin kurulmasına 1926 yılında başlamıştır ve 20. yüzyıl başlarında Mbini, Bioko ve Annobón adalarının oluşturduğu İspanyol Gine Körfezi Toprakları (Territorios Españoles del Golfo de Guinea) kolonisi kurulmuştur.

Bölge 1963 yılında Ekvator Ginesi (İspanyolca: Guinea Ecuatorial) adı ile özerkliğini kazanmış, 12 Kasım 1968 tarihinde ise bağımsızlığına kavuşmuştur. Bağımsızlık ilanından üç hafta önce Francisco Macías Nguema ülkenin devlet başkanı olarak seçilerek göreve başlamıştır.

1968 baharında ülke içerisinde yaşanan huzursuzluklar anayasanın askıya alınmasına ve devlet başkanı Nguema'nın ülkeyi diktatör bir rejim ile yönetmesine olanak sağlamış, bu rejim Afrika kıtasının en kanlı rejimlerinden biri olmuştur.¹²[Rolf Hofmeier, Andreas Mehler (Hrsg.): Kleines Afrika-Lexikon – Politik Wirtschaft Kultur; Schriftenreihe der Bundeszentrale für Politische Bildung 464; Bundeszentrale für politische Bildung, Bonn 2005, S.19] (Almanca)

</ref>

Bu rejim esnasında ülke nüfusun üçte biri yurt dışına kaçmış, binlerce kişi de rejim yanlıları tarafından öldürülmüştür. 4 Ağustos 1973 yılında oluşturulan yeni anayasanın yürürlüğe girmesi ile o güne kadar özerk bölgeleri oluşturan Bioko ve Rio Muni üniter devletin bir parçası haline getirilmiştir.

3 Ağustos 1979 yılında Francisco M. Nguema yeğeni Teodoro Obiang Nguema Mbasogo tarafından tahttan indirilerek öldürülmüştür. Bu olay sonrası ülkenin başına geçen Nguema Mbasogo her ne kadar dış dünya ile ilişkileri düzeltse de diktatör rejimini sürdürmüştür ve günümüzde de sürdürmeye devam etmektedir.¹³

Siyaset

Ülke anayasasında ülkenin yönetim şeklinin parlamenter demokrasi olarak belirtmesine rağmen, ülke diktatör bir rejim ile yönetilmektedir. Devlet başkanı Mbasogo tüm ülkedeki karar mekanizmalarının başında bulunmaktadır. Analistler ülkenin Kleptokrasi¹⁴ düzeni ile yönetildiğini söylemekte ve ülkenin dünya üzerindeki en yozlaşmış sistemlerden birine sahip olduğunu ifade etmektedirler.¹⁵ 1991 yılında yapılan anayasa değişikliği ile devlet başkanı yedi yıllık bir süre için seçilmektedir. Devlet başkanının başbakanı, yargı mensuplarını atama yetkisi vardır, ayrıca silahlı kuvvetlerin en üst kademesinde bulunmaktadır.

Kolluk kuvvetleri

Ülkenin resmi olarak 2.500 kişilik bir ordu mensubu vardır. Bu sayının yarı askeri personel ile belirsiz bir oranda arttırıldığı ifade edilmektedir. Ülkenin polis birimleri İsrail tarafından eğitilmektedir.¹⁶ Ülkenin kıyı kesiminde özellikle gerçekleştirilmeye çalışılan birkaç başarısız darbe girişimi nedeniyle radarlar bulunmaktadır. Bu radarların ve kıyı emniyeti botların bakımları İsrail tarafından sağlanmaktadır.

Parti

Ülkede Partido Democrático de Guinea Ecuatorial (PDGE) partisinin egemenliği vardır. Ülke her ne kadar çoklu bir parti sistemine sahipse de, iktidardaki Partido Democrático de Guinea Ecuatorial partisi yıllardır tek başına ülkeyi yönetmektedir. 1991 yılına kadar başka partilerin kurulmasına izin verilmeyen yasa, bu yılda yapılan değişiklikle kaldırılmış ve tek parti düzeninden çoklu bir sisteme geçiş gerçekleştirilmiştir. Bu süreçten sonra her ne kadar birçoğu iktidar partisinin şubesi olarak kurulan partiler olsa da, CPDS ve Unión Popular gibi muhalefet partileri mücadelelerini sürdürmektedir.

Dış politika

Ekvator Ginesi 1968 yılından bu yana Birleşmiş Milletler'e üye ülke konumundadır. Ülkenin Dünya Ticaret Örgütü'nde gözlemci statüsü ile üyeliği mevcuttur.¹⁷

Ülke genel olarak dış politika çerçevesini diğer komşu ülkeler ile iyi ilişkiler ve uluslararası tanınma olarak belirlemiştir. Nijerya ile var olan deniz sınırı sorunu 2000 yılında çözüme kavuşturulmuş. Ülke özellikle Kamerun ve Gabon'dan gelen yasadışı sınır geçişlerini engellemek adına bu ülkeler ile işbirliği içerisinde bulunmaktadır. Ülkenin bağımsızlık öncesi bağlı bulunduğu İspanya ile ilişkileri gergin bir düzeydedir. Ekvator Ginesi, İspanya'nın, ülke içerisinde yaşanan rejim nedeniyle kaçan binlerce kişiyi kabul etmesini kabul etmemektedir. İspanya'da ülkede var olan rejim nedeniyle Ekvator Ginesi'ne mesafeli yaklaşmaktadır. Devlet başkanı Mbasogo'nun 2006 yılında gerçekleştirdiği İspanya ziyaretinde ne kral I. Juan Carlos ne de başbakan José Luis Rodríguez Zapatero tarafından görüşme isteği gelmediği için ziyaretini yarıda keserek ülkesine geri dönmüştür.

Ülke içerisinde Avrupa Birliği üyesi sadece üç ülkenin (Almanya, İspanya, Fransa) konsolosluğu bulunmaktadır. Avrupa Birliği ülkede demokrasi ve insan hakları yönünde sorunlar olduğu gerekçesiyle genel olarak yatırım yapmamakta ve ülkeye kalkınma adına destek vermemektedir.

Ülkenin Gine Körfezi açıklarında var olan petrol rezervleri nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri ile iyi ilişkiler içerisinde bulunmakta olup, sadece bu ülke vatandaşlarına ülkeye vizesiz giriş imkânı tanınmaktadır.

Haziran 2011 tarihinde gerçekleştirilen 17. Afrika Birliği toplantısı başkent Malabo'da gerçekleştirilmiştir.

İdari yapılanma

Ülke anakara ve adalar olmak üzere iki bölgeden, bölgeler ise toplamda yedi adet ilden oluşmaktadır.

Bölgeler

Bölge <small>(Bölge illeri)</small>	Başkent	yüzölçümü <small>(km²)</small>	Nüfus <small>(2012)</small>	Nüfus yoğunluğu <small>(2012) (kişi/km²)</small>
Insular Región (Adalar Bölgesi) <small>(Annobón, Bioko Norte, Bioko Sur)</small>	Malabo	2.034	253.700	124,7
Continental Región (Anakara Bölgesi) <small>(Centro Sur, Kié-Ntem, Litoral, Wele-Nzas)</small>	Bata	26.017	968.100	37,2

İller

Nr.	İl	Başkent	yüzölçümü <small>(km²)</small>	Nüfus <small>(2012)</small>	Nüfus yoğunluğu <small>(2012) (kişi/km²)</small>
1	Annobón	San Antonio de Palé	17	3.400	200,0
2	Bioko Norte	Malabo	776	230.000	296,4
3	Bioko Sur	Luba	1.241	20.300	16,4
4	Centro Sur	Evinayong	9.931	136.600	13,8
5	Kié-Ntem	Ebebiyín	3.943	152.100	38,6
6	Litoral	Bata	6.665	459.000	68,9
7	Wele-Nzas	Mongomo	5.478	220.400	40,2

Şehir

Ülkenin en büyük şehri anakara üzerinde bulunan Bata şehridir. Ada üzerine kurulu olan başkent Malabo ülkenin en büyük ikinci şehri konumundadır. Ülkede devlet başkanı Mbasogo'nun iç kesimde kalan doğum bölgesine ileride de ülkenin başkenti ve yeni yönetim merkezi olarak da görev yapması planlanan Oyala ismi ile yeni bir şehir kurma çalışmaları yürütülmektedir.¹⁸ Ülkenin 2005 tahmini verilerine göre en büyük beş şehri şu şekilde sıralanmaktadır: Bata (173.046), Malabo (155.963), Ebebiyín (24.831), Aconibe (11.192) ve Añisoc (10.191)

Ekonomi

Ülke ekonomisi bağımsızlık öncesi dönemde önemli ölçüde kakao bitkisine bağlı bir konumdaydı. Afrika kıtasının bu küçük ülkesi, kakao ihracatı ile 1959 yılında Afrika'da kişi başına düşen en yüksek GSMH rakamına sahipti. 1998 ile 2002 yılları arasında ülkede GSYH yılda ortalama %24 büyümüş, 2007 yılında kişi başı düşen millî gelirin 15.000$ üstüne çıkarak bu alanda Afrika kıtasının en iyi konumda olan ülkesi konumuna yükselmiştir. Ülkenin Gine Körfezi açıklarında 1996 yılında petrol rezervlerinin keşfedilmesi ile ülkenin gelirlerine yeni bir kalem eklenmiştir. 2004 yılı itibarıyla Ekvator Ginesi, Sahraaltı Afrika ülkeleri arasında üçüncü büyük petrol üreticisi konumundadır.

Nüfusun çoğunluğu ziraat ile uğraşmakta ve çeşitli meyve, sebze ve tahıl üretilmektedir. Ülke ekonomisinin yükünün büyük bir kısmını Fernando Po bölgesi karşılamaktadır. 1980’lerde burada yıllık birinci sınıf kakao üretimi 50.000 ton civarındaydı. Rio Muni’de yılda 2700 ton kakao yetiştirilir. Rio Muni’nin kahvesinin, tropikal kerestesinin ehemmiyeti giderek artmaktadır. İhraç ürünlerinin en önemlisi kakaodur. Dış ticâretinin % 75’i İspanya ile yapılmaktadır. İspanya, Ekvator Ginesi’nin kakaosuna dünyâ pazarlarında ödenen fiyatın iki katını ödemekte, daha az gümrük vergisi tatbik etmektedir.

Ülkenin denize kıyısı olmasına rağmen, hiçbir şekilde deniz balıkçılığı yapılmamaktadır. Ülkede gerçekleştirilmeye çalışılan darbelerin çoğunun denizden gelmesinden dolayı, bu alanda faaliyet hemen hemen bitme noktasına gelmiş, tüm torbalı balık ağları karaya yakın bölgelere konuşlandırılmıştır. Malabo limanında hala eski dönemlere ait tahtadan tekneler görülebilmektedir.

Turizm

Ülkede çok sık bir şekilde polis kontrol noktaları bulunmaktadır. Ülke içerisinde seyahat etmek, yolların kontrol nedeniyle kapalı ya da var olanların çok bozuk bir konumda olmasından dolayı çok zor bir olanaktır. Turist dahi olsa ülkede fotoğraf çekilmesi pek kabul görmeyen bir davranış olup, dürbün bulundurma yetkisi sadece askeri personelde olduğu için sivil kişilerin dürbün kullanması yasaktır.

Ulaşım

Ülke genelinde karayolu ulaşımı, bozuk ya da olmayan yollara nedeniyle zor gerçekleştirilebilmektedir. Her ne kadar fiziksel olarak üstyapı ve altyapılar sık sık yenilense de, özellikle yağmur dönemlerinde bozulmalar kısa sürede gerçekleşebilmektedir.¹⁹ Ülke genelinde 2.800 km'lik karayolu bağlantısı bulunmaktadır.

Ülke genelinde altı adet havaalanı bulunmasına rağmen en önemlisi başkent Malabo'da bulunan Malabo havaalanıdır (Malabo International Airport). Buradan uluslararası düzeyde Almanya, Fransa, İspanya, Gabon, Etiyopya, Benin, Angola, Kamerun ve Nijerya gibi ülkelere uçuşlar düzenlenmektedir. Yurt içi uçuşlarda Malabo ile Bata arası 35 dakika sürmekte olup, bilet satışları sadece alanlarda yapılabilmektedir

Ülkede demiryolu ağı bulunmamaktadır.²⁰